Het uitdaagrecht
Het wettelijk uitdaagrecht is een recht dat inwoners en maatschappelijke organisaties de mogelijkheid geeft om taken van de overheid (gemeente, provincie of waterschap) over te nemen als zij denken dat ze die beter, slimmer, goedkoper of met meer maatschappelijk draagvlak kunnen uitvoeren. Het staat ook bekend als het 'Right to Challenge', naar de oorsprong in Engeland.
Dat recht is wettelijk vastgelegd (met ingang van 1 januari 2025 ingegaan). En dat alles in het kader van de verbetering van de relatie tussen de inwoners en de gemeente. Het heeft 20 jaar geduurd todat het van idee, wet is geworden. In deze tijd waarin de democratie aan alle kanten kraakt piept en zucht komt de wet heel gelegen.
Maar de VNG schrijft terecht in haar brief aan de leden dat deze wet tot cultuurverandering kan gaan leiden. Het zal ook voor de gemeenten een hele uitdaging zijn om bijvoorbeeld uitvoering en voorbereiding van beleid aan burgers over te laten. Maatschappelijke organisaties zoals bijvoorbeeld het maatschappelijk werk zijn al lange tijd uitvoerders van beleid. Burgers is andere koek. Ze zijn niet professioneel. Maar ze vormen wel de leefwereld. Daar staan ze midden in.
De wet laat de gemeente ook de mogelijkheid om burgers te adviseren en te begeleiden bij hun poging om de gemeente uit te dagen. Dat is niet makkelijk. Jezelf ter discussie stellen.
De meest gebruikte voorbeelden van burgerinitiatieven zijn: groenonderhoud, zorg, energie en wonen. We zijn vergeten dat woningbouwcorporaties lang geleden zijn ontstaan als burgerinitiatieven. Jammer genoeg zijn veel woningbouwcorporaties dat zelf ook vergeten.
Maar ook in de beleidsvoorbereiding kunnen buurtinitiatieven een rol gaan spelen. Nu worden inwoners vaak geconfronteerd met uitgedachte beleidsvoorstellen die voor inspraak worden voorgelegd. Daar hebben niet veel mensen belangstelling voor behalve als ze in hun belangen geschaad worden
Maar beleid samen met de bewoners maken is een heel ander verhaal. De wet laat die mogelijkheid open. Probleem daarbij is dat binnen de systeemwereld er totaal anders gedacht wordt dan in de leefwereld.
Die verbinding kun je wel leren. Is niet alleen een kwestie van begrijpen maar ook van aan en invoelen én anders doen. En dat is cultuurverandering. (zie ook www.biawerkplaats.nl)
Overigens de burger krijgt ook met een cultuurshock te maken, lekker achterover zitten en wachten tot de gemeente het probleem oplost is er niet meer bij. Ook een uitdaging!
Wellicht is het slim om bij de jeugd te beginnen. Er zijn veel problemen met jongeren. Ze lijken niet bepaald gelukkig. Laat ze zelf uitleggen hoe het anders kan (beleid) en laat ze ook een grote rol in de uitvoering spelen. Dan moet je wel in hun wereld durven te komen.
En wat de ouderen betreft: goed in de gaten houden, ze gaan gewoon hun eigen weg. De kunst is om met hen in contact te komen.
Auteur: Ton Kunneman
Gepubliceerd op: 03-10-2025